Czym jest zespół poupadkowy i jakie może mieć konsekwencje?

Każdemu z pewnością zdarzyło się upaść na ziemię – przyczyny i efekty takich wydarzeń mogą być różne. Dla dzieci i osób młodych upadek często kończy się jedynie nieprzyjemnym bólem, który szybko mija i nie jest groźny. Zupełnie inaczej jest w przypadku osób w sile wieku – upadek może skończyć się nie tylko poważnymi urazami fizycznymi, ale również rozwinięciem tak zwanego zespołu poupadkowego. Czym on jest i jak wpływa na życie seniora?

Czym jest zespół poupadkowy?

Zespołem poupadkowym nazywamy zespół zmian w zachowaniu człowieka wynikających z lęku przed upadkiem oraz jego konsekwencjami, takimi jak konieczność hospitalizacji, długotrwała rehabilitacja, utrata sprawności fizycznej lub utrata samodzielności. Lęk ten często jest przesadzony, nieproporcjonalny do realnego zagrożenia, a co więcej – nie musi wynikać z własnych traumatycznych doświadczeń upadku oraz jego następstwa. Sama znajomość kogoś, ktoś upadł i doznał krzywdy (na przykład poważnego złamania) lub bycie świadkiem takiego wypadku wystarczą, by u danej osoby rozwinął się zespół poupadkowy.

Konsekwencje zespołu poupadkowego?

Można by pomyśleć, że zespół poupadkowy może być korzystny dla zdrowia seniora – osoba, która boi się upadku jest bardziej ostrożna i przez to mniej narażona na urazy, które mogłyby mieć dramatyczny wpływ na jej zdrowie. Niestety, zazwyczaj jest dokładnie na odwrót – lęk wynikający z zespołu poupadkowego może prowadzić do dużo poważniejszych i niekorzystnych konsekwencji dla zdrowia doświadczającej go osoby, niż ewentualny wypadek. Przede wszystkim senior z zespołem poupadkowym zaczyna ograniczać swoje chodzenie do niezbędnego minimum – porusza się bardzo ostrożnie i niepewnie, niechętnie wychodzi z domu i boi się podejmować aktywności fizycznych. W skrajnych przypadkach zespół poupadkowy może doprowadzić do tego, że senior położy się do łóżka i przestanie z niego wychodzić, przekonany, że każdy krok może skończyć się dla niego tragicznie. Takie zachowanie ma ogromnie negatywny wpływ na zdrowie. Należy pamiętać, że nawet osoby starsze i o ograniczonej sprawności potrzebują ruchu i wychodzenia z domu. Zespół poupadkowy z czasem może prowadzić do:

• osłabienia aparatu ruchu – aby zachować sprawność i nie ulec atrofii (zanikowi) mięśnie potrzebują treningu oraz obciążenia. To samo dotyczy kości oraz stawów. Im dłużej senior wstrzymuje się od chodzenia, tym większa staje się szansa, że upadnie i dozna poważnych obrażeń, które z kolei przyczynią się do nasilenia zespołu poupadkowego;
• osłabienia układu odpornościowego, oddechowego i krwionośnego – aktywność fizyczna pobudza je do pracy, sprzyja dotlenieniu i lepszemu ukrwieniu ciała, a to wszystko przekłada się na lepsze funkcjonowanie całego organizmu i pomaga zapobiegać licznym chorobom. Dlatego zespół poupadkowy prowadzi do osłabienia funkcji organizmu;
• rozwoju schorzeń psychicznych – stałe odczuwanie lęku przy wykonywaniu nawet prostych i niegroźnych czynności, a także izolowanie się od świata zewnętrznego prowadzi do osłabienia kondycji psychicznej. W takim stanie senior staje się bardziej podatny na dolegliwości takie jak depresja;
• rozwoju odleżyn – osoby, które z lęku przed upadkiem w ogóle rezygnują ze wstawania z łóżka narażają się na odleżyny, czyli owrzodzenia tkanek skóry i mięśni, wynikające z ich ucisku w pozycji leżącej. Mogą one stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.

Jeśli senior doznał w wyniku upadku poważnego urazu, w wyniku zespołu poupadkowego może zaniedbywać rehabilitację. W ten sposób ogranicza on swoje możliwości powrotu do w miarę normalnego codziennego funkcjonowania.

Jak pomóc osobie z zespołem poupadkowym?

Szacuje się, że zespołu poupadkowego doświadcza nawet 25% seniorów. Dolegliwość ta jest trudna do zwalczenia, dlatego tak bardzo ważne jest wsparcie opiekuna osoby starszej oraz rodziny. Jak można wesprzeć chorego w jego problemie?

• zrozum sytuację podopiecznego – osoba z zespołem poupadkowym odczuwa poważny, nieudawany lęk, którego nie należy ignorować. Błędem jest złoszczenie się na seniora bojącego się upadku lub krytykowanie go, ponieważ osłabia to zaufanie i prowadzi do nasilenia objawów;
• ułatw podopiecznemu poruszanie się po domu – starsza osoba będzie czuła się zdecydowanie pewniej, jeśli w jej najbliższym otoczeniu nic nie będzie narażało jej na upadek. Z mieszkania warto usunąć progi w drzwiach, dywany oraz inne przedmioty, o które łatwo się potknąć. Zadbać należy również o dobre oświetlenie (szczególnie na schodach) oraz maty antypoślizgowe w łazience;
• towarzysz podopiecznemu – bliskość kogoś, na kim można się wesprzeć w razie wypadku również doda seniorowi nieco odwagi i zachęci do podejmowania aktywności;
• zachęcaj, nie wyręczaj – jeśli senior jest w stanie zrobić coś samodzielnie (np. wstać i wziąć jakąś rzecz) nie należy go w tym wyręczać, ponieważ utrwali to w nim przekonanie, że nie musi się poruszać. W takim przypadku pokonanie lęku będzie trudniejsze.

Zespół poupadkowy to spory problem, zarówno dla seniora – choć często nie zdaje on sobie z tego sprawy – oraz dla jego opiekunów. Dzięki wymienionym wyżej poradom możesz wspomóc swojego podopiecznego w walce o zdrowie i równowagę psychiczną, często jednak niezbędna może okazać się pomoc z zewnętrz. Jeśli u swojego podopiecznego zauważysz narastające objawy zespołu poupadkowego, zasugeruj jemu lub jego rodzinie konsultacje z psychologiem lub psychoterapeutą.