Choroba Parkinsona to stosunkowo często występujące schorzenie zwyrodnieniowe układu nerwowego – według szacunków w Polsce choruje na nią nawet 80 tysięcy osób, przede wszystkim mężczyzn. Choroba rozwija się stopniowo, w początkowych fazach nie dając wyraźnych, specyficznych objawów. Objawy występujące w etapach późniejszych – drżenie rąk, spowolnienie ruchowe, problemy z rozpoczęciem ruchu etc. – znacznie wpływają na życie chorego. Jak pomóc mu w wykonywaniu codziennych czynności?
Towarzyszące chorobie Parkinsona objawy, a więc przede wszystkim brak kontroli na ruchem kończyn, mogą występować w takim nasileniu, że wykonanie nawet najprostszych, ale wymagających pewnej precyzji czynności – na przykład posługiwanie się sztućcami czy zapinanie guzików ubrania – wydaje się niemożliwością. Wiele osób wręcz instynktownie rzuca się do pomocy choremu, co w wielu przypadkach oznacza po prostu zrobienie czegoś za niego – nakarmienie go, umycie, ubranie, posadzenie na wózku i wyjechanie na spacer. Tak postawa może wydawać się szlachetna – w końcu, chcemy sprawić, by chory nie musiał się męczyć – jednak dla chorego sprawa nie jest tak jednoznaczna. Opiekun powinien pamiętać, że osoby starsze, nawet te nie cierpiące na chorobą Parkinsona, z trudem godzą się z faktem, że z czasem tracą swoją samodzielność i stają się uzależnione od innych. Wyręczanie ich w każdej czynności może – wbrew naszym najlepszym intencjom – utwierdzić je w przekonaniu, że po prostu nie są zdolne niczego zrobić same. To z kolei będzie prowadzić od pogarszającej się samooceny i nastroju. Pomoc od wyręczenia oddziela dość cienka granica, której opiekun nie powinien przekraczać. Jeśli chory jest w stanie coś zrobić sam, to nawet jeśli zajmie mu to więcej czasu, należy pozwolić mu to zrobić.
Jednym z obowiązków opiekuna seniora jest przygotowywanie posiłków oraz ewentualnie pomoc w ich spożywaniu. Dania dla osoby cierpiącej na chorobę Parkinsona powinny być przyrządzane w takiej formie, aby chory mógł je spożywać samodzielnie. Co to w praktyce oznacza? Przede wszystkim należy unikać posiłków o twardej i spoistej strukturze, które będą wymagać krojenia lub będą trudne w nabieraniu. Przykładem mogą być tutaj twarde mięsa, makaron spaghetti, groszek. Zamiast zwykłych zup, w których pływając kawałki warzyw czy mięsa, najlepiej zastąpić zupami o jednolitej konsystencji kremu – choremu będzie je łatwiej utrzymać na łyżce bez rozlewania zawartości. Ponadto należy zadbać o odpowiednie wyposażenie do spożywania posiłków. Sztućce powinny mieć grube, łatwe do chwycenia rączki, które nie będą wyślizgiwać się z dłoni, z kolei talerze i miski – wysoki brzeg, przez który nic nie będzie się przelewać. Kubki do picia powinny mieć dzióbek i pokrywkę, jeśli istnieje taka potrzeb warto zaproponować choremu picie przez słomkę. Pod naczynia należy położyć gumową podkładkę, która ograniczy przesuwanie się naczyń po powierzchni stołu. Podczas posiłku opiekun powinien uważnie obserwować chorego, gdyż w wyniku choroby rośnie ryzyko zakrztuszenia się i zadławienia. W takich sytuacjach należy natychmiast interweniować.
Wyposażenie mieszkania osoby chorej na Parkinsona leży co prawda w gestii jego rodziny, niemniej opiekun powinien wiedzieć jak to zrobić i ewentualnie służyć radą. Przede wszystkim – z pomieszczeń, z których chory korzysta należy usunąć wszystkie przeszkody, o które chory może się potknąć. Nawet o cienki dywan można zahaczyć nogą i się przewrócić. Zamiast nich podłogę można przykryć wykładziną, która w razie czego zamortyzuje upadek. Ponadto z ciągów komunikacyjnych należy usunąć zbędne meble i sprzęty, z drzwi wymontować progi. Wiele zmian należy również wprowadzić w łazience, toalecie oraz sypialni chorego. Podstawą jest umieszczenie w strategicznych miejscach poręczy, które będą pomagały np. we wstawaniu z łóżka i zmiany pozycji w nim czy samodzielnym korzystaniu z toalety. W łazience oraz toalecie należy ponadto umieścić maty antypoślizgowe – warto je stosować również na schodach w domu. Jeśli chory może samodzielnie się myć, łazienkę należy wyposażyć w brodzik lub ewentualnie wannę o dość niskim rancie, aby minimalizować ryzyko poślizgnięcia się podczas wchodzenia i wychodzenia. Warto również zainwestować w oświetlenie nocne w pokoju oraz na drodze do toalety. Ponadto należy pamiętać o utrzymaniu w pomieszczeniach optymalnej temperatury, czyli około 18-20 stopni.
W kwestii higieny opiekun powinien wykazać się bardzo dużą delikatnością i wyczuciem – szczególnie jeśli chodzi o higienę okolic intymnych. Pod żadnym pozorem nie należy przymuszać chorego do tego, by pozwolił się umyć. Jeśli jest w stanie to zrobić, powinno dać mu się wolną rękę – zadaniem opiekuna jest wtedy przede wszystkim towarzyszenie podopiecznemu i dbanie o jego bezpieczeństwo, na przykład pomoc we wchodzeniu i wychodzeniu z wanny. Nawet w przypadku osób leżących, których higiena odbywa się w łóżku, zaleca się niewyręczanie chorego we wszystkich czynnościach. W kwestii higieny należy również pamiętać o odpowiednim doborze ubrań oraz bielizny – powinny one być łatwe do zdjęcia w razie konieczności skorzystania z toalety, dlatego chory nie powinien zakładać odzieży zapinanej za pomocą guzików, lecz na rzepy. W przypadku osób cierpiących na inkontynencję (nietrzymanie moczu lub kału) należy wyposażyć chorego w artykuły takie jak wkładki anatomiczne czy pieluchomajtki, w zależności od potrzeb. Bardzo ważne jest, żeby opiekun chorego leżącego prowadził odpowiednią profilaktykę przeciwodleżynową, a więc między innymi zmieniał, pomagał w regularnym zmienianiu pozycji w łóżku oraz stosował środki na odparzenia skóry.
Ważne jest również, by pamiętać o odpowiednim wsparciu emocjonalnym seniora. Nawet jeśli w wyniku choroby ma on problemy z komunikowaniem się, nie należy unikać kontaktu z nim. Należy zadbać o odpowiednią, przyjazną atmosferę i codzienne motywowanie chorego do podejmowania codziennych wyzwań – od czynności takich jak jedzenia czy higiena, do aktywności fizycznej i rehabilitacyjnej. Ma to kluczowe znaczenie dla spowolnienia rozwoju choroby.
58 551 00 52