Higiena to ważny obszar profilaktyki zdrowotnej – ciało należy pielęgnować, aby zapobiegać rozwojowi szeregu mniej lub bardziej poważnych dolegliwości. Niestety, z wiekiem utrzymanie czystości bardzo często staje się problemem. Osoby starsze, czy to ze względu na swoje choroby czy problemy natury psychicznej, mogą okazywać niechęć do mycia. Jak sobie radzić w takich sytuacjach?
Niechęć osoby starszej do zabiegów higienicznych może mieć różne podłoże. Bardzo często problem ten pojawia się w przebiegu chorób otępiennych – na ich początkowym etapie senior może po prostu nie pamiętać, kiedy się umył i być przekonany, że robił to całkiem niedawno. Dlatego nie widzi sensu w „ponownym” myciu się. Bardzo często towarzyszy temu osłabienie węchu, powodujące, że senior nie czuje, iż jego ciało czy ubrania zaczynają brzydko pachnieć. Innym powodem niechęci do kąpieli i innych zabiegów higienicznych jest poczucie wstydu. Należy pamiętać, że osoby starsze wychowywane były w czasach, kiedy cielesność była tematem tabu, dlatego też w momencie gdy mają rozebrać się przy opiekunie – choćby i członku rodziny – by poddać się kąpieli, narasta w nich ogromny stres. Ponadto przy niektórych dolegliwościach czynności związane z myciem, na przykład rozbieranie się czy wchodzenie do wanny mogą wywoływać ból, którego senior unika rezygnując z mycia. Jak widać, przyczyn niechęci do higieny osobistej u osób starszych może być bardzo wiele i nie wynikają one jedynie z kaprysu czy złośliwości. Dlatego przede wszystkim należy powstrzymać się przed krytykowaniem seniora za brak higieny, a zamiast tego postarać się ustalić przyczyny takiego stanu rzeczy. Tylko wtedy możliwe jest zastosowanie odpowiednich środków zaradczych.
W wielu przypadkach niechęć do zabiegów higienicznych wynika z negatywnych emocji z tym związanych – przede wszystkim wstydu. Dlatego zawsze trzeba szanować odczucia podopiecznego – senior, który czuje się zawstydzany lub wyszydzany ze względu na wygląd swojego ciała czy dolegliwości wpływające na poziom jego higieny (np. inkontynencję), będzie bardziej unikał czynności pielęgnacyjnych. Dlatego nie wolno go do niczego zmuszać. Niedopuszczalne jest rozbieranie i mycie seniora siłą, czy rozpoczynanie mycia bez jego wiedzy i wyraźnej zgody – nie należy również budować atmosfery stresu i pośpiechu. Jeśli podopieczny kategorycznie odmawia mycia i reaguje agresją, opiekun seniora powinien zrezygnować i podjąć kolejną próbę później. Aby zredukować nieco poczucie zawstydzenia, warto również włączać go w zabiegi higieniczne – o ile jest to możliwe – na przykład powierzając mu do wykonania część czynności (przede wszystkim mycie okolic intymnych). Jeśli stan zdrowia seniora pozwala na wybór metod mycia – w wannie lub pod prysznicem – dobrze jest zostawić tę decyzję seniorowi i dostosować się do niej.
Jeśli przyczyną niechęci osoby starszej jest ból i psychiczny dyskomfort związany z myciem (np. wspomnienie kontuzji, do której doszło właśnie w łazience), należy postarać się wprowadzić środki, które pozwolą je zredukować. Na przykład:
Podczas mycia należy również stosować wodę, która nie będzie ani za gorąca, ani za zimna, pamiętając przy tym, że odczuwanie temperatury u osób starszych jest nieco inne. Dlatego lepiej przed przystąpieniem do mycia pozwolić podopiecznemu sprawdzić, czy woda jest dla niego odpowiednia. Na poziom komfortu może wpływać również technika mycia. Zamiast lać bieżącą wodę bezpośrednio na ciało seniora, lepszym wyborem może okazać się użycie gąbek. Przez cały czas należy pamiętać o tym, by senior czuł komfort psychiczny, dlatego w trakcie mycia warto informować go o tym, jakie będą kolejne etapy kąpieli (np. „teraz umyjemy twarz”).
Jak wiemy, dyskomfort seniora podczas kąpieli może wpływać na jego niechęć do higieny. Jest to zupełnie naturalna reakcja, dlatego należy zadbać o to, by mycie nie wywoływało nieprzyjemnych uczuć. Poza używaniem wody o odpowiedniej temperaturze należy również pamiętać o używaniu niepodrażniających skóry kosmetyków oraz aplikowaniu ich w odpowiedni sposób. Przykładem może tu być mycie włosów – należy wykonywać tę czynność delikatnie, dbając, by szampon nie spływał do oczu seniora.
Niechęć do higieny może mieć wiele przyczyn i istnieje wiele sposobów przełamywania jej – każdy senior to osobny przypadek i każdy może wymagać nieco odmiennego podejścia. Dlatego zawsze należy pamiętać, by w razie potrzeby konsultować napotkane trudności z rodziną podopiecznego, np. w kwestii doboru odpowiednich środków bezpieczeństwa czy kosmetyków.