Jak rozmawiać z osobą starszą cierpiącą na demencję?

Choć o demencji wiele osób słyszało, to wiedza na temat tego schorzenia nie jest zbyt powszechna – przede wszystkim kojarzy się ją z narastającymi problemami z pamięcią, szczególnie pamięcią krótkotrwałą. W rzeczywistości demencja jest tematem dużo bardziej złożonym, a cierpiący na nią seniorzy wymagają szczególnie troskliwej i rozważnej opieki. Jak powinno się rozmawiać z takimi osobami?

Czym jest demencja i jakie są jej objawy?

Bardzo często demencja, nazywane też otępieniem, utożsamiana jest z chorobą Alzheimera – oba te terminy używane są zamiennie do nazwania tej samej jednostki chorobowej. I choć zjawiska te są ze sobą powiązane, to nie są tym samym. Demencja to – w dużym skrócie – zespół objawów, wpływających na zaburzenie funkcji poznawczych mózgu, na przykład zapamiętywania i komunikacji. Objawy te pojawiają się w przebiegu chorób otępiennych – najczęściej diagnozowaną przyczyną występowania demencji jest właśnie choroba Alzheimera, pozostałe to m.in. choroba Creutzfeldta-Jakoba czy choroba Parkinsona. Innymi słowy – choroba Alzheimera prowadzi do demencji, ale nie każdy przypadek demencji jest spowodowany chorobą Alzheimera. Należy również pamiętać, że wbrew powszechnemu przekonaniu, demencja nie jest normalnym etapem starzenia się organizmu. Objawy takie jak narastające problemy z pamięcią, problemy z komunikacją czy trudność w wykonywaniu nawet prostych czynności powinny zwrócić uwagę opiekuna.

Jak rozmawiać z osobą cierpiącą na demencję?

Jak wspomnieliśmy, demencja objawia się przez pogorszenie funkcji intelektualnych mózgu – w tym również tych odpowiedzialnych za komunikację i kontakt z otoczeniem. To powoduje, że porozumiewanie się z osobą cierpiącą na otępienie staje się wyjątkowo trudne. Nie jest jednak zupełnie niemożliwe, o ile opiekun seniora wie, w jaki sposób się zachować, a jakich zachowań koniecznie unikać. Oto kilka rzeczy, o których należy pamiętać:

• Mów wyraźnie i powoli – chorobom otępiennym wywołującym demencję często towarzyszą narastające problemy ze słyszeniem. Chory nie tylko nie słyszy, co się do niego mówi, ale nie jest w stanie „wyłowić” głosu rozmówcy spośród innych otaczających go dźwięków. Dlatego należy zwracać dużą uwagę na to, by nie mówić do niego zbyt szybko, czy niewyraźnie, na przykład szepcząc czy jedząc coś. Warto również zwracać się do chorego tylko wtedy, kiedy nic nie będzie rozpraszało jego uwagi – na przykład głośny telewizor czy rozmowa tocząca się obok. W ten sposób opiekunowi również będzie łatwiej zrozumieć, co mówi chory.
• Bądź spokojny, zachowaj cierpliwość – podczas rozmowy z osobą cierpiącą na demencję nie raz i nie dwa trzeba będzie powtórzyć wypowiadane do niej zdania i dać czas na zrozumienie ich. Pod żadnym pozorom nie wolno pozwolić, by irytacja wzięła górę, lecz zwracać się do chorego ze spokojem i życzliwością. Gniew i złość tylko pogarszają sytuację, gdyż powodują, że chory czuje się zestresowany i zdezorientowany, a w takim stanie tym bardziej nie jest w stanie zrozumieć, co się do niego mówi.
• Używaj komunikacji niewerbalnej – gesty rąk, mimika i ruchy głową odgrywają ważną rolę w naszej codziennej komunikacji, wyrażają emocje i intencje, których nie jesteśmy w stanie wyrazić słowami. Dlatego warto wykorzystywać je w rozmowach z osobami z demencją. To, czego chory nie zrozumie z naszych słów będzie mógł wyczytać z tego, czy się do niego uśmiechamy, co pokazujemy dłońmi. Należy również zwracać uwagę na to, jak zachowuje się sam chory, który na pewnym etapie rozwoju choroby nie będzie w stanie już sprawnie komunikować się werbalnie.
• Mów prosto – rozmawiając z osobą z demencją należy w jak największym stopniu upraszczać wypowiadane zdania. Unikać używania skomplikowanej terminologii, rozbudowywania zdań oraz poruszania zbyt wielu wątków naraz. Mowa prosta i rzeczowa dotycząca jednego, konkretnego tematu będzie dużo bardziej zrozumiała.
• Jeśli czegoś nie rozumiesz, zapytaj – niekiedy opiekun również może mieć problem ze zrozumieniem podopiecznego. Jeśli coś wydaje się niezrozumiałe, należy dopytać, o co chodziło choremu. Można to zrobić w formie pytania, np. kiedy podopieczny prosi o wodę, zapytać, czy chodziło mu o podanie wody. Potwierdzenie skinięciem głowy będzie dla chorego dużo łatwiejsze, niż powtarzanie wypowiedzianego już wcześniej zdania.
• Unikaj kłótni – jeśli jakiś temat nadmiernie pobudza chorego, powinno się go unikać lub dyplomatycznie przyznać rację. Nie należy prowokować kłótni, na przykład poprzez krytykę chorego czy poprawianie go, nawet jeśli nie ma racji.

Postaraj się zrozumieć chorobę

Osoby cierpiące na demencję przestają postrzegać rzeczywistość w taki sam sposób, jak zdrowi ludzie – tracą swoje zdolności poznawcze, komunikacja ze światem zewnętrznym staje się coraz trudniejsza, coraz częściej odczuwają wahania nastroju, w jednej chwili są smutni i apatyczni, w następnej mogą wybuchnąć złością i stać się agresywni. Opiekun seniora chorego na demencję powinien mieć świadomość tego, w jaki sposób przebiega choroba i że zachowanie jego podopiecznego nie jest w żadnym stopniu od niego uzależnione. Nie wolno wymagać od chorego, by się „otrząsnął” ze swego stanu, gdyż jest to niemożliwe – zamiast tego należy liczyć się z tym, że chory również będzie miał swoje lepsze i gorsze dni. Niezależnie od tego, przez cały czas należy podchodzić do niego ze zrozumieniem, uprzejmością i troską.