Starzenie się to proces zupełnie naturalny i nieuchronny. Jego objawy można na wiele sposobów niwelować – na przykład zdrowym stylem życia, odpowiednią dietą, poprawą odporności, troską o wygląd – nie da się jednak go całkowicie wyhamować lub odwrócić jego efektów. Tak jak i ciało, również umysł ulega starzeniu, dlatego z wiekiem może dochodzić do poważnych zmian w jego funkcjonowaniu. Co warto o nich wiedzieć?
Przeciętny mózg człowieka waży około 1,5 kilograma i w znacznej mierze składa się z wody – stanowi ona około 1,2 litra całego jego objętości. Zawiera on średnio od 80 do 100 miliardów neuronów, czyli podstawowej składowej układu nerwowego. To właśnie dzięki neuronom mózg może funkcjonować, bo w każdej sekundzie przenoszą ogromne ilości informacji pod postacią ładunków elektrycznych. Jak wszystkie komórki ciała, neurony z czasem obumierają i zostają zastąpione nowymi. Świeże neurony przejmują funkcje starych, dlatego też ludzki mózg jest w stanie przechowywać wspomnienia i uczyć się. Niestety, procesy regeneracyjne zachodzące w ludzkim organizmie z wiekiem stają się coraz mniej efektywne. To powoduje, że siatka neuronów staje się coraz mniej gęsta i przez to mniej wydajna. Zmniejsza się również objętość mózgu – szacuje się, że mózg osoby w wieku lat 65 jest nawet 5% mniejszy, niż osoby młodszej o zaledwie 10 lat. Po ukończeniu 70-ego roku życia zanik objętości mózgu znacznie przyspiesza, a to pociąga za sobą wiele konsekwencji.
W kontakcie z seniorami nietrudno zauważyć, że osoby te z trudem akceptują zmiany. Nawet drobne kwestie, takie jak nieznaczne przestawienie rzeczy w pokojach na inne miejsce wywołują ich sprzeciw i niezadowolenie. Podjęcie decyzji, które mają jakikolwiek wpływ na dotychczasowy tryb życia jest dla seniorów sporym wyzwaniem. Nie chodzi tutaj tylko o decyzje takie jak przeprowadzenie się do innego domu czy wykonanie remontu – ciężko jest im nawet zdecydować się na pojechanie komunikacją inną trasą niż zwykle, nawet jeśli jest ona szybsza i wygodniejsza. Dlaczego tak jest? Powszechnie fakt ten tłumaczy się zwykłym uporem, a nawet złośliwością. Czy jednak naprawdę senior może odmówić zjedzenia bułek kupionych w innej piekarni tylko po to, by uprzykrzyć opiekunowi życie? Okazuje się, że wyjaśnienie nie jest tak oczywiste. Fakt, że wiele osób w zaawansowanym wieku zachowuje się w bardzo podobny sposób – nie akceptuje zmian, nie lubi podejmować decyzji, nawet jeśli nie odwracają one ich życia do góry nogami – wskazuje, że ma to związek ze starzeniem się mózgu, który w wyniku postępującej degradacji coraz gorzej przyswaja nowe informacje i nie jest w stanie zaadaptować się do zmieniających się warunków otoczenia. Zmiany, szczególnie te gwałtowne i niezapowiedziane, wywołują u seniorów poczucie zagrożenia, czego wyrazem może być złość. Zamiast więc krytykować podopiecznego i starać się zmusić go do zaakceptowania tych zmian, warto poświęcić czas na poznanie jego przyzwyczajeń i starać się dostosować do nich.
Utrata „elastyczności” i zdolności adaptacyjnych mózgu to tylko jeden z objawów starzenia się mózgu. Do tego dochodzi również cała masa zaburzeń w kwestii zdolności intelektualnych. Osoby starsze wolniej się uczą, co widać chociażby po tym, jak trudno jest im opanować obsługę nowych sprzętów; spada zdolność koncentracji, dochodzi do spowolnienia czasu reakcji na zmiany w otoczeniu (co jest szczególnie niebezpieczne np. podczas prowadzenia samochodu). Problemy z pamięcią są tak powszechnie kojarzone ze starością, że często zrzuca się je na karb naturalnego procesu starzenia. Opiekun seniora powinien jednak wiedzieć, że niekiedy mogą one być zasługą postępującej choroby otępiennej.
Choroby otępienne to grupa kilku jednostek chorobowych, które z czasem prowadzą do coraz poważniejszego upośledzenia funkcjonowania mózgu, a ostatecznie do śmierci pacjenta. Najczęściej występującą chorobą otępienną jest choroba Alzheimera – odpowiada ona za od 50 do 70% przypadków starczej demencji. Jej najbardziej widocznym objawem są zaburzenia pamięci, a konkretnie utrata tzw. pamięci krótkotrwałej. Senior w takim stanie nie potrafi zapamiętać daty ani godziny, nie wie co jadł zaledwie chwilę wcześniej i że w ogóle coś jadł, w trakcie rozmowy może zdarzyć mu się zapomnieć z kim rozmawia. Jednocześnie potrafi ze sporą dokładnością przywołać z pamięci wydarzenia, które miały miejsce kilka dekad wcześniej. Poza problemami z pamięcią chory może przejawiać trudności z wykonywaniem najprostszych czynności (co może z czasem przerodzić się w zaniedbania, np. w kwestii higieny), często bywa zdezorientowany, nie wie gdzie jest, gubi rzeczy. Często dochodzi również do zmian w jego zachowaniu – nawet z natury łagodne osoby mogą stawać się agresywne i wrogo nastawione do ludzi wokół, wliczając w to rodzinę. Opiekun seniora powinien pamiętać, że ani utrata pamięci krótkotrwałej, ani pozostałe z wymienionych objawów nie są naturalną konsekwencją starzenia się, lecz postępującej choroby. Jeśli zostaną zauważone, należy jak najszybciej zwrócić na nie uwagę rodziny i zasięgnąć pomocy lekarza. Alzheimer i pozostałe choroby otępienne są nieuleczalne, można jednak spowolnić ich rozwój i złagodzić objawy.
Mózg, podobnie jak i ciało, starzeje się z każdym dniem i nie ma żadnego sposobu na to, by ten proces zatrzymać lub przywrócić umysłowi dawną ostrość. Można go jednak pielęgnować, tak jak i każdy inny organ, a tym samym zapewnić mu dłuższą sprawność. Przede wszystkim należy zadbać o odpowiednią, zbilansowaną dietę oraz wyeliminowanie spożycia substancji szkodliwych – przede wszystkim alkoholu czy papierosów. Ważny jest również regularny ruch, który poprawia pracę układu krążenia i tym samym dostarcza mózgowi więcej tlenu. Zgodnie z zasadą, że narząd nieużywany zanika, należy dostarczać mózgowi treningu pod postacią intelektualnych zadań – bierne oglądanie telewizji zastąpić czytaniem, wymagającymi myślenia grami czy zainteresowaniami rozwijającymi koncentrację.
58 551 00 52