Kłopoty z komunikacją lub złe traktowanie opiekuna – jak sobie z tym radzić?

Wzajemny szacunek, empatia i cierpliwość są bardzo ważne w relacjach między opiekunem osoby starszej a jego podopiecznym – w końcu dla obu stron ważne jest, żeby ich współpraca przebiegała bez zbędnych trudności i konfliktów. Mimo to niekiedy zdarza się, że opiekun doświadcza nieodpowiedniego traktowania ze strony seniora lub jego bliskich. Jak należy zachować się w takich sytuacjach?

Czym może być spowodowane złe traktowanie?

Brak szacunku, złośliwości, agresja słowna, a niekiedy nawet fizyczna… Te i inne przejawy złego traktowania opiekuna oczywiście nie powinny mieć miejsca. Niestety, praktyka pokazuje, że czasami dochodzi do spięć na linii opiekun-podopieczny. Nie zawsze spowodowane są one jednak chęcią dogryzienia opiekunowi lub wyładowania na nim frustracji, lecz mogą być spowodowane przez dolegliwości typowe dla zaawansowanego wieku. Najlepszym przykładem jest tu choroba Alzheimera, która na pewnym etapie rozwoju może powodować diametralną zmianę charakteru chorego – przeważnie w kierunku zachowań agresywnych. Chory, który na tym etapie ma poważne problemy z pamięcią i odczuwa dezorientację, często jest złośliwy i nieuprzejmy w odniesieniu do przebywających w jego otoczeniu osób, używa wulgaryzmów i może próbować rękoczynów, nawet jeśli wcześniej charakteryzował się zupełnie spokojnym i bezkonfliktowym usposobieniem. Typowym zachowaniem jest również przekonanie o tym, że wszyscy – włączając w to członków rodziny  – są uwikłani w spisek przeciwko choremu. Opieka nad osobami cierpiącymi na chorobę Alzheimera, a także inne schorzenia wpływające negatywnie na zachowanie (np. zespół Cushinga, urazy głowy, choroby psychiczne) jest bardzo wymagająca, a opiekun powinien mieć pełną świadomość tego, że złe traktowanie ze strony seniora nie wynika z jego woli i nie jest w stanie on nic na to poradzić. Jeśli podejrzewasz, że zachowanie osoby, którą się opiekujesz, jest spowodowanie rozwijającą się chorobą, jak najprędzej powiadom o tym rodzinę podopiecznego oraz lekarza. Dobór odpowiednich leków pozwoli złagodzić stan chorego i znacznie poprawi warunki pracy.

Kiedy senior jest wrogo nastawiony

Oczywiście, nie wszystkie przypadki złego traktowania opiekuna są wynikiem chorób – niekiedy senior lub jego bliscy mogą mówić i robić raniące rzeczy. Co zrobić w takim przypadku? Zacznij od rozmowy – odpowiednio przeprowadzony dialog potrafi zdziałać cuda. Aby jednak nie eskalować problemu, pamiętaj żeby:

• Unikać formułowania oskarżeń – skoncentruj się na sytuacjach, które cię dotknęły, a nie motywacjach osoby, która do nich doprowadziła. Nigdy nie możesz z całą pewnością założyć, że problem tkwi w drugiej stronie i że działała ona z premedytacją, by Cię skrzywdzić.
• Przedstaw swoje uczucia – wiele osób szczególnie starszych nie jest świadomych tego, że to co robią lub mówią, może być odebrane przez drugą osobę w sposób negatywny. Wyjaśnij im, jak się czujesz, kiedy tak postępują i dlaczego odbierasz to jako krzywdzące.
• Podejdź do tematu na spokojnie – nie podejmuj go w momencie wzburzenia po tym, jak doświadczyłaś/eś złego traktowania.

Ponadto, przed rozmową warto zrobić własny rachunek sumienia – zastanów się, czy przypadkiem Twoje własne zachowanie nie prowokuje negatywnego nastawienia. Również Ty możesz nie mieć świadomości, że to, co mówisz lub robisz, jest odbierane jako brak szacunku czy złośliwość. Jeśli masz w tej kwestii jakieś wątpliwości, po prostu spytaj, czy robisz wszystko jak należy, czy może musisz się w czymś poprawić. Taki gest zostanie z pewnością doceniony.

Rozmowa nie pomogła – co teraz?

W wielu przypadkach szczere rozmówienie się z podopiecznym i jego rodziną przynosi poprawę, jednak nie jest to wcale regułą – niekiedy Twoje prośby o lepsze traktowanie mogą zostać zignorowane.  W takiej sytuacji skontaktuj się z koordynatorem swojego zlecenia, wyjaśnić swoją sytuację i poproś o interwencję. To samo zrób, jeśli ze względu na ograniczoną znajomość języka nie jesteś w stanie szczegółowo przedstawić swojego stanowiska i samodzielnie szukać dyplomatycznego rozwiązania problemu. Nasi koordynatorzy są do Twojej dyspozycji przez całą dobę – możesz się z nimi kontaktować przez cały okres trwania zlecenia.

Co zrobić, żeby uniknąć złego traktowania?

Jak wspomnieliśmy wcześniej, złe traktowanie ze strony innych osób nie zawsze ma źródło w złych intencjach, uprzedzeniach, trudnym charakterze czy chorobach – niekiedy jest ono jedynie odpowiedzią na to, jak sami się zachowujemy. Możesz zaoszczędzić sobie sporo problemów i stresu, jeśli będziesz pamiętać:

• O szacunku do podopiecznego – ze względu na swój wiek oraz dolegliwości, starsze osoby są bardzo wrażliwe na to, jak odnoszą się do nich inni. Przykładowo: jeśli Twój podopieczny wymaga dużo pomocy w dbaniu o higienę osobistą lub ma problemy z trzymaniem moczu, nie krytykuj go za to, nie okazuj dezaprobaty czy awersji, gdyż może Cię to ustawić w pozycji wroga.
• O życzliwości i uprzejmości – nawet jeśli od samego początku senior jest do Ciebie negatywnie nastawiony, nie odpowiadaj na złośliwości tym samym, zachowuj się miło. Impulsywne reakcje tylko nakręcają konflikt.
• O zaangażowaniu – opiekun jest nie tylko usługodawcą, którego praca ogranicza się do wykonywania określonych zadań. Ważne jest próbowanie budowania bliskiej relacji z podopiecznym. Brak zaangażowania, brak bliskiego kontaktu, chłodne podejście do podopiecznego mogą zaowocować podobną reakcją z jego strony.

Przy tym wszystkim pamiętaj o zachowaniu pozytywnego nastawienia – z pomocą uśmiechu zyskasz więcej sympatii, niż zachowując przez cały czas marsową minę. Dzięki optymizmowi łatwiej będzie Ci również znosić trudy pracy w opiece, wliczając w to okazjonalne konflikty ze swoimi zleceniodawcami.