Stres, czyli napięcie psychiczne pojawiające się w sytuacjach, które wykraczają poza zdolności adaptacyjne człowieka, w odpowiednich dawkach może przynosić pewne korzyści. Jednak jego nadmiar ma destrukcyjny wpływ na zdrowie zarówno psychiczne, jak i fizyczne, szczególnie u osób o obniżonej odporności, czyli między innymi osób starszych. W jaki sposób można skutecznie obniżyć poziom stresu u seniora?
Stres wiąże się w dzisiejszych czasach przede wszystkim z osobami młodymi. Duże tempo życia oraz ciężar oczekiwań, jakim należy sprostać zarówno w wymiarze zawodowym, jak i prywatnym to najprostszy recepta na podwyższony poziom szkodliwego stresu. Nie oznacza to jednak, że seniorzy nie są podatni na skutki nadmiernego, długotrwałego napięcia psychicznego. Przekonanie, że osoby starsze ze względu na brak aktywności zawodowej, czy brak udziału w życiu społecznym po prostu nie mają się czym stresować jest nie tylko błędne, ale również szkodliwe. Dlaczego? Ponieważ prowadzi ono do ignorowania poważnego, zdrowotnego problemu, któremu może mieć bardzo zróżnicowane podłoże. Wśród przyczyn stresu wymienić możemy:
Do tego dochodzą również problemy finansowe czy nałogi.
Jak widać czynników, które mogą doprowadzić do nadmiernego i utrzymującego się przez dłuższy czas napięcia psychicznego u seniora jest bardzo wiele. Warto o tym pamiętać, ponieważ określenie źródeł stresu jest niezbędne, do wybrania odpowiednich metod jego zredukowania. Tylko dobrze postawiona diagnoza pozwoli wdrożyć skuteczne środki zaradcze. Przykładowo: jeśli wzrost stresu jest następstwem chorób otępiennych, kluczowe jest dokładne obserwowanie otoczenia chorego oraz jego reakcji na zmieniającą się sytuację. Opiekun seniora, który dobrze zna swojego podopiecznego i wie, co może go zestresować, jest w stanie odpowiednio szybko zadziałać – odwrócić jego uwagę, uspokoić dobrze dobranymi słowami i gestami. Innym sposobem, by oszczędzić seniorowi stresu jest opracowanie dobrego harmonogramu dnia, zakładającego między innymi stałe pory podawania posiłków czy toalety. W ten sposób dajemy seniorowi poczucie stabilności, bezpieczeństwa oraz kontroli nad własnym życiem, co jest szczególnie istotne w przypadku osób, które utraciły swoją samodzielność i muszą polegać na pomocy osób trzecich. Seniorzy, dla których źródłem stresu jak brak aktywności zawodowej i wiążące się z tym poczucie zaniżonej samooceny powinni z kolei szukać innych zajęć, które wypełnią im przynajmniej część dnia i pozwolą przekonać się o własnej zaradności. Wachlarz możliwych hobby jest bardzo szeroki – od robótek ręcznych, przez taniec i muzykę, kończąc na ogrodnictwie i aktywności fizycznej na świeżym powietrzu. Sport sam w sobie również jest skuteczną metodą redukcji stresu, ponieważ sprzyja wydzielaniu hormonów szczęścia, czyli endorfiny i dopaminy, które w naturalny sposób regulują samopoczucie. Korzystny wpływ na samopoczucie seniora może mieć również dieta oraz regularny kontakt z naturą.
Opieka nad osobą starszą to zawód trudny – wymagający nie tylko odpowiednich umiejętności i doświadczenia, ale również predyspozycji psychicznych. Nawet osoby o bardzo dużej odporności na stres i wyjątkowo pozytywnym nastawieniu do świata mogą z czasem odczuwać skutki długotrwałego napięcia, wynikającego między innymi z troski o drugą osobę, poczucia odpowiedzialności za jej zdrowie i życie, czy też ciągłego czuwania i gotowości na sytuacje zagrożenia życia. Co opiekun może zrobić, gdy stres staje się nieznośny i zaczyna wywierać negatywny wpływ na zdrowie psychiczne czy fizyczne? Tutaj również sposób działania uzależniony jest od przyczyn stresu.
Bardzo często stres w pracy opiekuna spowodowany jest spięciami w kontaktach z podopiecznym lub jego rodziną. W taki przypadkach w pierwszej kolejności należy postarać się rozwiązać ten problem poprzez rozmowę. Możliwe, że obie strony po prostu muszą się lepiej zrozumieć, by dobrze współpracować. Niekiedy złe traktowanie opiekuna może wynikać z choroby psychicznej seniora, a wtedy należy szukać pomocy u lekarza. Jeśli rozmowy i polubowne rozwiązanie sprawy nie przynosi żadnych rezultatów, opiekun powinien skontaktować się ze swoim koordynatorem.
Stres może być bezpośrednim skutkiem prowadzenia niewłaściwego trybu życia – złego odżywiania się, braku dostatecznej ilości snu, braku aktywności czy nałogów. To, że opiekun zajmuje się zdrowiem drugiej osoby nie oznacza, że powinien zaniedbywać własne. Na dłuższą metę nie służy to ani podopiecznemu, ani opiekunowi. Zmiana pewnych nawyków może okazać się trudna – na przykład jeśli chodzi o dietę – jednak niezwykle istotna dla utrzymania odpowiedniego poziomu aktywności zawodowej.
Źródłem stresu u opiekuna może być również brak pewności co do własnych kompetencji. W przypadku opiekunów seniorów pracujących w Niemczech problemem mogą być trudności w przełamaniu bariery językowej. Sprawne i swobodne posługiwanie się językiem obcym jest jednak niezbędne do tego, by móc prawidłowo wywiązywać się ze swoich obowiązków służbowych. W takiej sytuacji najprostszym rozwiązaniem jest udział w intensywnym kursie językowym oraz dokształcanie się przy użyciu powszechnie dostępnym pomocy naukowych.
Niezależnie od tego, jakie są przyczyny stresu seniora czy jego opiekuna, należy działać, by z nim walczyć. Stres utrzymujący się przez zbyt długi czas może stać się bowiem źródłem kolejnych problemów ze zdrowiem – zarówno psychicznym, jak i fizycznym.