Stres to jeden z mechanizmów obronnych organizmu przez sytuacjami zagrożenia – celem jego pojawienia się pobudzenie do działania, które przywróci równowagę psychiczną i fizyczną, i odsunie kryzys. Jednakże zbyt intensywny i długotrwały stres może przyczynić się do większych szkód, niż korzyści, szczególnie w przypadku osób starszych. Dlatego warto zadbać o jego niwelowanie poprzez relaks. Jak to zrobić?
Aby skutecznie pomóc osobie starszej zredukować odczuwany przez nią stres, należy pochylić się nad przyczynami jej stanu. Te mogą być bardzo zróżnicowane. Sam zaawansowany wiek oraz towarzyszące mu choroby mogą być źródłem zdenerwowania, frustracji i lęków. W wyniku tego, że senior sam nie jest w stanie zadbać o wszystkie swoje potrzeby, a także nie uczestniczy w życiu swoich bliskich w takim samym stopniu jak jeszcze kilka-kilkanaście lat wcześniej, może u niego pojawić się przekonanie o swojej niskiej wartości i poczucie osamotnienia. Do tego może dochodzić również pustka związana z brakiem aktywności zawodowej czy lęk przed śmiercią, potęgowany dodatkowo przez fakt, że partnerzy, bliscy przyjaciele i znajomi również się starzeją i z czasem odchodzą. Te oraz inne czynniki stresogenne występują zazwyczaj jednocześnie, przyczyniając się do nadmiernego i długotrwałego napięcia psychicznego.
Stres może manifestować się na wiele różnych sposobów, zarówno poprzez reakcje ciała, jak i zmiany w stanie psychicznym osoby starszej. Do pierwszej kategorii zaliczamy między innymi:
Wpływ stresu na psychikę seniora może objawiać się na przykład poprzez:
Ponadto w wyniku nadmiernego stresu osoba starsza może doświadczać zaburzenia funkcji poznawczych, miedzy innymi problemy z pamięcią i koncentracją czy spadek efektywności intelektualnej. Należy pamiętać, że długotrwały stres nie tylko jest stanem bardzo uciążliwym dla seniora, ale również może przyczyniać się do pogłębiania jego chorób oraz rozwoju nowych schorzeń. Dlatego tak ważnym zadaniem opiekuna osoby starszej jest zapewnienie jej komfortu psychicznego.
Stres związany z zaawansowanym wiekiem czy dotkliwymi chorobami jest trudny do całkowitego wyeliminowania, niemniej można skutecznie zredukować jego poziom na wiele różnych sposobów. Podstawą jest zadbanie o odpowiednią dawkę aktywności fizycznej – jeśli stan osoby starszej na to pozwala, należy zachęcać ją do podejmowania prostego wysiłku. Nawet krótkie, ale regularnie odbywane spacery aktywizują duże partie mięśni i zwiększają wydajność układu oddechowego. W wyniku wysiłku pobudzony zostaje układ odpornościowy i produkcja hormonów, takich jak endorfina, dopamina i serotonina, odpowiedzialnych między innymi za utrzymanie równowagi psychicznej organizmu – w tym redukcję poziomu stresu i wzrost motywacji. Dobrym rozwiązaniem są również ćwiczenia rozciągające, na przykład joga. Redukują one towarzyszące napięciu psychicznemu napięcie mięśniowe, które może wtórnie wpływać na wzrost poziomu stresu.
Drugą dobrą bronią w walce ze stresem jest poświęcenie się rozrywkom intelektualnym – na przykład czytaniu, bądź graniu w gry pokroju szachów czy brydża. Poświęcając im czas, starsza osoba ma możliwość przynajmniej chwilowego oderwania się od trapiących ją zmartwień, a nawet krótka przerwa od złych myśli może mieć istotne znaczenie terapeutyczne. Dodatkowo regularna aktywność intelektualna służy zachowaniu efektywności procesów poznawczych. Dowiedziono naukowo, że mózg podobnie jak mięśnie potrzebuje, żeby go angażować do pracy, w przeciwnym wypadku wzrasta ryzyko zachorowania na choroby otępienne, np. chorobę Alzheimera.
Nawet osoby starsze, które nie są już tak sprawne jak młodzi ludzie mogą znaleźć nowe, odpowiednie dla nich hobby, któremu będą mogli poświęcić swój czas. Może nim być praktycznie każda czynność, która sprawia przyjemność i wymaga pewnej aktywności – od układania puzzli, przez szydełkowanie, malowanie i rysowanie, kończąc na grze na instrumencie… Tego typu zajęcia nie tylko pobudzają intelektualnie, gdyż wymagają wzmożonej koncentracji, ale również dają seniorowi poczucie, że nie jest kompletnie bezradny i niesamodzielny, a ponadto dają ogromne poczucie satysfakcji towarzyszące postępom w rozwoju umiejętności.
Dobroczynny wpływ muzyki na psychikę znany jest już od wieków, choć dopiero stosunkowo niedawno zyskał on naukowe potwierdzenie. Muzykoterapia to dziedzina skupiająca się na leczeniu dolegliwości natury psychicznej poprzez odpowiednio dobrane utwory muzyczne. Dla osób cierpiących na nadmierny stres odpowiednim wyborem będą kompozycje spokojne, ale też nie wzbudzające negatywnych emocji, czy posiadające złe konotacje (np. kojarzące się ze zmarłym partnerem). Z drugiej strony repertuar utworów powinien trafiać w gust osoby słuchającej, w przeciwnym wypadku słuchanie muzyki nie tylko nie przyniesie żadnych efektów, ale stanie się również nudne i męczące.
Stres to skomplikowane zjawisko, z którym trudno sobie poradzić. Ważnym elementem pomocy osobie starszej jest również szczera i cierpliwa rozmowa na temat trapiących go problemów. Nigdy nie należy ignorować potrzeby seniora do wygadania się, ani spychać rozmowy na zastępcze tematy, gdyż może to być odebrane jako sygnał, że jego obawy co do własnej bezradności i nieprzydatnością są prawdziwe.
58 551 00 52