Mózg to jeden z najbardziej fascynujących narządów wewnętrznych człowieka. Do dziś, mimo wielu lat badań, jego tajemnice nie zostały do końca odkryte. Mimo swej niezwykłości w jednej kwestii jest on bardzo podobny do wszystkich innych organów – chodzi mianowicie o jego starzenie się. Z wiekiem wydajność mózgu spada, co przekłada się na funkcjonowanie całego organizmu.
Ludzki mózg zbudowany jest z komórek nerwowych, nazywanych neuronami. Ich ilość waha się od 90 do 200 miliardów, a każdy z nich łączy się z od 10 do 50 tysiącami innych neuronów. Razem tworzą ona niewyobrażalną sieć, po której z każdą sekundą przemieszczają się impulsy nerwowe. Połączenia nerwowe nie powstają przypadkowo, lecz wykształcają się między innymi w procesie uczenia i zapamiętywania. Innymi słowy – w momencie kiedy uczymy się czegoś, w naszym mózgu powstaje połączenie neuronowe, odpowiedzialne za daną informację.
Jednak podobnie jak wszystkie inne komórki organizmu, neurony nie są trwałe i z czasem obumierają. Aby możliwe było zachowanie informacji przechowywanych w danym neuronie, zostaje on zastąpiony nowym – dlatego też jesteśmy w stanie zapamiętywać rzeczy przez długi czas.
Proces zastępowania starych neuronów nazywany jest neurogenezą. Wraz z wiekiem staje się ona mniej wydajna, co skutkuje zmniejszeniem gęstości sieci neuronowej. Szacuje się, że neurogeneza zaczyna zwalniać już po osiągnięciu wieku 35 lat – im człowiek starszy, tym regeneracja mózgu staje się coraz mniej efektywna. W wieku 65 lat przeciętny mózg jest mniejszy o około 5% od mózgu młodszego o 10 lat. Powolny zanik sieci neuronowej oraz spadek objętości mózgu ma bardzo istotny wpływ na jego funkcjonowanie, co można łatwo zaobserwować po zachowaniu i dolegliwościach osób starszych.
Wiemy już, że wraz z wiekiem mózg zaczyna niejako zanikać – jest to proces zupełnie naturalny. Jego głównym objawem jest problem, którego doświadcza wiele osób starszych, mianowicie trudność w uczeniu się nowych rzeczy. Nie chodzi tu jedynie o rzeczy takie jak języki czy obsługa komputera – dla wielu seniorów sporym problemem może być przyswojenie bardzo prostych informacji, np. nowego rozkładu jazdy komunikacji miejskiej. Zmiana, do której osoba młodsza bez problemu się dostosuje, może u seniora wywołać uczucie zagrożenia. Warto o tym pamiętać, opiekując się osobą starszą.
Innym objawem starzenia się mózgu są nasilające się problemy z pamięcią – szczególnie epizodyczną i semantyczną. Jaka jest różnica między nimi? Pamięć epizodyczna odpowiada za magazynowanie informacji o przeszłych wydarzeniach, z kolei semantyczna służy przechowywaniu wiedzy, np. z zakresu historii czy biologii. Osoby starsze mają większą skłonność do zapominania różnych rzeczy, niemniej należy pamiętać, że nie każdy problem z pamięcią jest objawem naturalnego starzenia się mózgu. Jeśli problem dotyka pamięci krótkotrwałej, odpowiedzialnej za przechowywanie informacji w krótkim czasie (np. informacji na temat aktualnego czasu czy zjedzonego przed chwilą posiłku), może to być objawem choroby Alzheimera lub innej choroby otępiennej.
Choroby otępienne to grupa jednostek chorobowych, które z czasem prowadzą do wystąpienia zespołu objawów nazywanego starczą demencją. Wspomniana choroba Alzheimera jest najczęściej diagnozowana, odpowiada za około 50 do 70% przypadków demencji, poza nią występują również choroba Parkinsona, choroba Creutzfeldta-Jakoba czy zespół Picka. Nieleczone prowadzą one do postępujących zaburzeń funkcjonowania mózgu – utraty pamięci, niezdolności do wykonywania najprostszych działań, dezorientacji, zaburzeń nastroju, zmian charakteru. Należy pamiętać, że nasilająca się apatia, nieuzasadnione napady złości czy szybkie zapominanie informacji nie jest normalnym objawem starzenia. Dlatego po zauważeniu tego typu zmian, należy jak najszybciej powiadomić o problemie rodzinę seniora oraz zgłosić się po pomoc do lekarza.
58 551 00 52