Każdy człowiek ma swoje obawy, a te zmieniają się w zależności od sytuacji życiowej. I choć bardzo rzadko się o tym mówi, również osoby starsze muszą zmagać się z różnymi, dręczącymi ich lękami, związanymi między innymi z zaawansowanym wiekiem, pogarszającym się stanem zdrowia oraz zmianami w relacjach z otoczeniem. Ważną rolę w radzeniu sobie z takimi obawami odgrywa bliskość opiekuna.
Jednym z najpoważniejszych i najpowszechniej występujących lęków towarzyszących starzeniu się, jest obawa przed chorobami. To właśnie pogorszenie stanu zdrowia w głównej mierze wpływa na wszystkie pozostałe aspekty życia – obniża poziom komfortu, zmusza do zmiany dawnych nawyków, a także w pewnym stopniu przyczynia się do utraty samodzielności i zdolności do decydowania o sobie. Jednocześnie nasilający się lęk przed chorobami jest jak najbardziej uzasadniony, ponieważ starość sprzyja rozwojowi wielu dolegliwości – z wiekiem organizm słabnie, traci swoją odporność i zdolność do regeneracji. W praktyce niemożliwie jest spotkanie osoby w zaawansowanym wieku, która nie cierpiałaby na jedną lub kilka typowych dla seniorów chorób, takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, miażdżyca, artretyzm, osteoporoza czy demencja.
Nieuchronną konsekwencją starzenia się i chorób jest śmierć. Osoby w zaawansowanym wieku często nie są pogodzone ze swoim stanem zdrowia oraz ogólną sytuacją życiową, czemu towarzyszy nasilający się z czasem lęk przed końcem. Może on objawiać się na wiele różnych sposobów, między innymi zaburzeniami nastroju czy apatią. Dodatkowym czynnikiem powodującymi, że seniorzy częściej myślą o własnej śmierci jest to, że z czasem coraz częściej doświadczają jej wokół siebie. Śmierć współmałżonka, przyjaciół lub bliskich krewnych i znajomych może działać bardzo deprymująco na starsze osoby.
Wiele osób starszych doświadcza obawy o swoją samodzielność. Boją się one, że starzenie się, utrata dawnej sprawności fizycznej i umysłowej oraz rozwijające się choroby uniemożliwią im normalne radzenie sobie w codziennym życiu i uzależnią od pomocy osób trzecich nawet w tak podstawowych czynnościach, jak spożywanie posiłków czy ubieranie się. Seniorzy obawiają się w związku z tym pogorszenia ich dotychczasowej sytuacji życiowej, na przykład ze względu na brak zdolności do samodzielnego utrzymania się, ograniczenie praw do decydowania o sobie. Problemem jest również lęk o to, że senior może nie otrzymać pomocy, kiedy będzie jej potrzebować.
Wiąże się do pewnego stopnia z brakiem samodzielności oraz pogorszeniem stanu zdrowia. Starsze osoby często cierpią na dolegliwości, które określa się jako wstydliwe – przykładem może być tutaj inkontynencja, czyli nietrzymanie moczu lub kału. Dolegliwości te narażają osoby starsze na poczucie wstydu i tym samym skłaniają do wycofania się z życia publicznego i towarzyskiego. Niemożność poradzenia sobie samemu z własnymi potrzebami – takimi jak codzienna higiena – również przyczynia się do narastania poczucia wstydu oraz zaniżenia samooceny seniora.
W czasach kultu młodości potrzeby osób starszych są często ignorowane, a one same traktowane gorzej przez swoje otoczenie. To kolejna z powszechnie występujących obaw wśród seniorów. Szczególnie bolesna jest dla nich myśl o tym, że to najbliższa rodzina oraz znajomi zaczną się od nich odwracać i nie będą wykazywać ochoty do wspólnego spędzania czasu.
Starość i choroby sprawiają, że seniorzy są jedną z grup szczególnie narażoną na różnego rodzaju niebezpieczeństwa ze strony osób trzecich. Nic dziwnego zatem, że osoby starsze boją się tego, że padną ofiarą przestępstw, na przykład napadów, kradzieży, czy przemocy domowej.
Lęki – czy to przed chorobą i śmiercią, czy też niesamodzielnością i podatnością na zagrożenie – stanowią poważny problem, ponieważ są źródłem silnego stresu. Stres z kolei bardzo negatywnie wpływa na zdrowie osób starszych. Dlatego tak ważne jest, żeby ewentualne lęki oraz obawy w miarę możliwości łagodzić. Jak to zrobić? Przede wszystkim zapewniając seniorowi poczucie wsparcia – opiekun osoby starszej powinien dokładnie wsłuchiwać się w potrzeby podopiecznego, nigdy nie ignorować jego obaw i wątpliwości, szczerze rozmawiać i rozwiewać ewentualne wątpliwości. Ważna jest przy tym delikatność, współczucie oraz takt. Senior, który otwiera się na drugą osobę i wyznaje jej swoje problemy nie powinien spotykać się z chłodem, krytyką lub ośmieszeniem. Zasady te należy stosować nie tylko w rozmowie, ale i podczas zajmowania się osobą starszą, np. codziennej higieny czy karmienia. Opiekun musi pamiętać, że każda osoba starsza, niezależnie od swojego stanu zdrowia oraz poziomu samodzielności zasługuje na jednakowy szacunek – traktowanie podopiecznego gorzej z powodu jego niesamodzielności czy choroby będzie miało destrukcyjny wpływ na jego poczucie godności. Niekiedy warto również zasięgnąć rady specjalisty od zdrowia psychicznego – może się bowiem okazać, że obawy seniora (np. poczucie niebezpieczeństwa ze strony rodziny) są wynikiem postępujących chorób, np. choroby Alzheimera czy depresji. W takich przypadkach pewnym rozwiązaniem mogą być odpowiednie leki lub terapia.
58 551 00 52